Ngựa là một loài động vật thú vị. Nếu may mắn có thời gian và cơ hội quan sát một con ngựa trong một hoặc hai ngày, bạn sẽ nhận thấy điều đó. Bạn có thể thấy, giữa ban ngày, trong khi mặt trời chói chang bên ngoài, ngựa… đi ngủ. Chúng đứng thẳng, mắt nhắm nghiền, đầu hơi cúi xuống. Lúc này, chú ngựa dường như đang chu du đến vùng đất mộng mơ của loài ngựa. Sau vài phút, nó mở mắt và trở về thực tại.
Kiểu ngủ này của ngựa đã gây tò mò cho những người nuôi ngựa cũng như các nhà nghiên cứu về giấc ngủ. Tại sao ngựa lại ngủ đứng thẳng và nó xoay sở như thế nào để ngủ đứng mà không bị ngã?
Ngựa ngủ như thế nào?
Ngựa ngủ đứng, nhưng đó không phải là toàn bộ câu chuyện. Nói một cách khái quát, có hai loại giấc ngủ: giấc ngủ sóng chậm (hay tên tiếng Anh là Slow-Wave Sleep – SWS) và giấc ngủ REM (Rapid eye movement).
Ngựa, cũng giống như nhiều loài động vật có vú khác, nằm xuống và cuộn tròn để có một giấc ngủ ngon. Nhưng đó là khi ngựa ngủ vào ban đêm, trời tối và nhiệt độ mát hơn. Đây là giấc ngủ REM sâu hơn. Các cơ của ngựa thư giãn và sóng não giúp ngựa được nghỉ ngơi hoàn toàn. Giấc ngủ này có thể kéo dài khoảng 2 đến 3 giờ hoặc thậm chí vài phút tùy thuộc vào con ngựa và môi trường xung quanh.
Giấc ngủ sóng chậm, như tên gọi của nó, là khi sóng não hoạt động chậm (và đều đặn). Mặc dù cái tên có tác dụng chậm, nhưng đó thực sự là giấc ngủ nông, giống như ngủ gật trong một thời gian ngắn. Với giấc ngủ này, thực tế chỉ là “cái chợp mắt”. Và giống như con người được khuyến nghị ngủ tối đa 6 đến 8 giờ mỗi ngày, ngựa cần ngủ khoảng 2 đến 5 giờ mỗi ngày.
Giấc ngủ ngắn của ngựa không phải như những giấc ngủ dài, thay vào đó, nó giống như một nhân viên làm việc quá sức, hoặc một sinh viên học hành vất vả ở mùa thi, giấc ngủ bùng phát ngắn ngủi vào giữa ngày. Đây là lúc hành vi đứng độc đáo của loài ngựa phát huy tác dụng – ngủ đứng! Và ngựa đứng chợp mắt vào giữa ngày.
Tại sao ngựa lại ngủ đứng?
Thông thường, cả đàn ngựa không ngủ cùng một lúc, sẽ có một hoặc hai con tỉnh táo
Trong môi trường hoang dã, những con ngựa luôn trong trạng thái nguy hiểm, bị những kẻ săn mồi rình rập. Nằm xuống và ngủ, ngay cả khi đó chỉ là giấc ngủ sóng chậm, sẽ tăng nguy cơ bị động vật ăn thịt “tóm được”. Bởi vì, chỉ một tích tắc cũng đủ để thay đổi tỷ lệ giữa sự sống và cái chết. Vì vậy, ngủ đứng cho phép ngựa nghỉ ngơi trong khi vẫn có thể thoát hiểm nguy một cách nhanh chóng.
Thông thường, cả đàn ngựa không ngủ cùng một lúc. Sẽ có một hoặc hai con tỉnh táo, đề phòng những kẻ săn mồi tiềm ẩn hoặc những dấu hiệu nguy hiểm khác.
Ở trong chuồng, ngựa có thể không gặp nhiều nguy hiểm bị thú ăn thịt săn mồi, nhưng chúng vẫn ngủ đứng giữa ban ngày.
Làm thế nào ngựa có thể vừa ngủ vừa đứng mà không bị ngã?
Khi ngủ, thường các giác quan bị mất đi, các cơ thư giãn và cơ thể trở nên mềm nhũn. Tư thế đứng đòi hỏi sự nỗ lực tích cực từ các cơ trên khắp cơ thể, không chỉ các cơ ở chân mà còn cả các cơ ở phần còn lại của cơ thể để giữ thăng bằng và không bị ngã.
Nhưng cơ thể ngựa có một tính năng giúp nó ngủ yên khi đứng mà không cần nỗ lực quá sức: tính năng đó gọi là “bộ máy nghỉ”.
Bộ máy này bao gồm một nhóm cơ, gân và dây chằng ở chân sau của ngựa cho phép con ngựa giữ nguyên tư thế đứng mà không cần gắng sức.
Khi ngựa bắt đầu “làm liều” chợp mắt, chúng khởi động bộ máy nghỉ bằng cách uốn cong một trong các chân của chúng, chính xác là chân sau, và “khóa” chân lại ở phần đầu gối. Ba chân còn lại gánh trọng lượng của con ngựa. Sau một thời gian, ngựa sẽ chuyển trọng lượng của mình lên một chân khác để đỡ mỏi.
Ngựa không phải là loài duy nhất trong vương quốc động vật biết “chợp mắt” và tư thế ngủ thẳng đứng. Chúng là một phần của một nhóm nhỏ động vật có thể ngủ đứng. Các loài động vật có vú khác như hươu cao cổ, voi và lạc đà có bộ máy lưu trú cho phép chúng ngủ đứng. Nhiều loài chim cũng ngủ thẳng đứng và bằng một chân. Ví dụ phổ biến nhất là chim hồng hạc, nhưng nhiều loài chim khác sử dụng cơ chế đậu độc đáo để ngủ trên cành mà không bị ngã.
Nguồn: Scienceabc
