1. Tổng quan về tác phẩm Tam đại con gà:
* Xuất xứ:
Tam đại con gà là thể loại truyện cười thuộc loại trào phúng, phê phán thầy đồ thiếu hiểu biết, phiến diện.
* Bố cục (3 phần):
– Phần 1 (từ đầu đến “mời đón về dạy trẻ”): Giới thiệu sự mâu thuẫn trái với tự nhiên
– Phần 2 (còn lại): Các tình huống mâu thuẫn gây cười
* Tóm tắt:
Ngày xưa, đã từng có một người học trò học tập kém cỏi nhưng lại tỏ ra tự hào với khả năng viết chữ của mình. Một số người đã bị đánh lừa và cho rằng anh ta thực sự giỏi văn chương, và đã mời anh ta trở thành giáo viên dạy trẻ. Một ngày nọ, khi đang dạy về chữ “kê”, một học trò thắc mắc không biết ý nghĩa của từ này. Anh ta liền tự tin đáp:”Dủ dỉ là con dù dì”. Anh ta lo lắng rằng mình có thể sai sót, và e rằng ai đó biết câu trả lời sẽ làm cho anh ta xấu hổ. Vì thế, anh ấy nhấn mạnh cho học sinh phải đọc nhẹ nhàng và sau đó đến bàn thờ thổ công xin ba đài âm dương. Xin được cả ba đài nên, anh ta cảm thấy rất sung sướng và đắc chí. Hôm sau, anh ta yêu cầu các em học sinh phải đọc to lên. Nghe được điều này, người cha phát hiện ra điều gì đó không ổn và biết được sự thật. Vì vậy, thầy đưa ra một lời biện hộ tầm thường bằng cách nói rằng việc dạy như vậy là để truyền đạt kiến thức về tam đại con gà.
2. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật:
* Giá trị nội dung
– Từ những mẫu thuẫn trái tự nhiên, truyện tạo lên tiếng cười phê phán thói giấu dốt – một thói xấu trong xã hội con người
– Từ đó, khuyên mọi người không được giấu dốt mà hãy không ngừng học tập
* Giá trị nghệ thuật:
– Xây dựng những mâu thuẫn và đẩy các mâu thuẫn ấy đạt đến cao trào thông qua các tình huống gay cấn, xử lý bất ngờ, hợp lí.
– Ngôn ngữ ngắn gọn, có đủ vần và nhịp điệu.
– Sử dụng nhiều yếu tố gây cười khác nhau: điệu bộ, động tác, giọng nói có tác dụng gây cười.
3. Dàn ý phân tích tiếng cười trong truyện Tam đại con gà:
3.1. Mở bài:
– Giới thiệu sơ lược về loại truyện cười: Là tác phẩm của khối óc khôi hài và là phương tiện đấu tranh hữu hiệu của quần chúng ta.
– Giới thiệu khái quát truyện Tam đại con gà: Là truyện cười châm biếm, mượn tiếng cười mà đả kích thói dốt nhưng vẫn muốn khoe chữ của thầy.
3.2. Thân bài:
* Cách giới thiệu nhân vật
– Một anh chàng dốt nát nhưng đi đâu cũng lên mặt văn hay chữ tốt
– Có người tưởng anh ta hay chữ mời về làm thầy.
Thể hiện Mâu thuẫn trái tự nhiên, dốt nát, khoe khoang nhưng được làm thầy. Tiếng cười bật ra.
* Hành động gây cười.
– Đi dạy học, thấy mặt chữ nhiều nét, không biết chữ gì, lại bị học trò hỏi gấp, thầy cuống nói liều.
– Bảo học trò đọc khẽ vì sợ sai, thận trọng để giấu dốt
– Khấn đài âm dương để thổ công giúp đỡ.
– Nhận được cả ba đài của thổ công, thầy đắc chí bệ vệ ngồi trên giường bảo học trò gân cổ đọc to
Tiếng cười bật ra từ sự ngu dốt lại mê tín của thầy. Thầy coi chuyện dạy học như một cuộc đánh bạc cầu may. Thầy còn tự đắc chí, khoe khoang về những hành động ngốc nghếch của mình.
Từ đó Phê phán sự ngu dốt nhưng lại giấu dốt của thầy đồ.
* Lời nói gây cười.
– Thầy giảng về chữ “kê” – đây là kiến thức rất cơ bản của người học chữ Nho. Nhưng thầy đồ lại giảng chữ “kê” nghĩa là “dủ dỉ là con dù dì”: tối nghĩa, vô nghĩa.
→ Lời giải thích của thầy đem lại tiếng cười cho người đọc. Thầy là một kẻ dốt nát nhưng lại biết che đậy cái dốt ấy.
– Khi bị người nhà học trò phát hiện lại thầm nghĩ “mình đã dốt, thổ công nhà nó còn dốt hơn mình”
→ Lời tự nhủ vô cùng hài hước, biết mình sai, ngu dốt nhưng không chịu thừa nhận.
– Lời ngụy biện của thầy: Dạy cho cháu biết đến tận tam đại con gà, “Dù dì là chị con công, con công là ông con gà”. Lấy ý từ bài đồng dao “lúa ngô là cô đậu nành, đậu nành là anh dưa chuột, dưa chuột là ruột dưa gang, dưa gang là nàng dưa hấu” để gỡ bí, lí sự cùn.
→ Tiếng cười cất lên từ lời giải thích vô căn cứ, láu cá của thầy
→ Qua đó cho thấy sự xảo biện, ma lanh ngoan cố, láu của ông thầy đồ.
⇒ Tiếng cười cất lên từ hành động và lời nói của thầy đồ có sự tăng tiến bởi mức độ phi lí của lời nói và hành động của nhân vật ngày càng cao.
⇒ Thầy đồ bộc lộ bản chất của một kẻ ngu dốt, sĩ diện, huênh hoang, láu cá.
* Ý nghĩa của tiếng cười.
– Phê phán những kẻ ngu dốt nhưng lại thích khoe khoang.
– Phê phán hiện thực xã hội: Kẻ dốt làm thầy
– Khuyên mọi người không nên giấu dốt mà hãy mạnh dạn học hỏi
* Nghệ thuật
– Dùng ngôn ngữ và hành vi của nhân vật để chế tạo tiếng cười
– Xây dựng sự hài hước qua từng câu chữ
– Cách kể truyện nhẹ nhàng, vào bài chỉ đến kết thúc luôn tạo cảm giác hài hước
– Ngôn ngữ giản dị, có sự vần nhịp trong lời nói của nhân vật
3.3. Kết bài:
– Khái quát lại nội dung và nghệ thuật xây dựng những tiếng cười trong câu chuyện tam đại con gà.
– Thể hiện suy nghĩ của bản thân về những tiếng cười ấy: Tiếng cười trong truyện vừa đem lại những cảm giác sảng khoái, vừa là những bài học để mỗi người phải tự ngẫm lại, tự suy nghĩ.
3. Phân tích tiếng cười trong truyện Tam đại con gà:
Tam đại con gà là tác phẩm truyện cười dân gian vô cùng nổi tiếng, mà ai yêu thích thể loại trào phúng đều biết. Tác giả đã xây dựng câu chuyện này dưới một góc nhìn sâu sắc và chân thực về cuộc sống hiện tại. Truyện tập trung vào việc miêu tả những chuyện ngược đời và những thói xấu trong xã hội. Từ những vấn đề này, câu chuyện đã được đẩy lên cao trào, mang lại tiếng cười và đưa người đọc tới sự hiểu biết đúng đắn về cuộc sống.
Câu chuyện trở nên hấp dẫn bởi những mâu thuẫn trong nội dung cốt truyện, khiến cho người ta không khỏi cười lớn. Một người thầy kém hiểu biết, kiến thức hạn chế luôn mong muốn được công nhận là một tài năng có học thức rộng lớn. Nhưng điều này chỉ là để che giấu sự tối tăm bên trong con người anh ta. Một người không có kiến thức nhưng lại tự tin giả vờ dạy bọn trẻ, không biết rằng anh ta đang tự hại những mầm sống tương lai của đất nước.
Với vẻ ngoài hào nhoáng, người thầy này đã được chủ nhà cho phép dạy dỗ đám trẻ. Mọi người hiểu lầm rằng anh ta có văn hay chữ tốt, và điều này đã góp phần tạo ra những tình huống gây cười trong câu chuyện. Mọi chuyện bắt đầu từ khi trong giờ học, người thầy gặp từ “Kê” mà không biết là chữ gì vì không nhận ra mặt của nó. Anh ta bị các học trò nhỏ hỏi liên tục và không muốn mất mặt trước các em nhỏ. Nếu trả lời rằng anh ta không biết, sẽ bị các em cười và cho rằng anh ta dốt nát. Vì thế, người thầy đã liều lĩnh trả lời “dủ dỉ là con dù dì”. Nhưng anh ta không biết rằng từ “dù dì” không có trong từ điển Hán tự và không có loài chim mang tên”dủ dỉ”. Đến đây, người đọc đã tự hiểu được sự ngu xuẩn của người thầy và cười thả ga. Một con người đã đi học mà lại thiếu kiến thức thực tế.
Đã vậy, vì không chắc chắn với những gì mình đã dạy, nên không dám để học trò đọc to. Sợ rằng, nếu thấy nói sai, người khác nghe được lại cười chê. Vì thế, thầy đã bảo học trò đọc rất khẽ. Tới đây, người đọc đã cười lại càng cười thêm bởi sự giấu dốt rất cẩn thận và kĩ lưỡng. Thận trọng che đi cái dốt của mình, đáng chê trách vô cùng đối với một người thầy như thế. Một người thầy giấu dốt một cách hài hước. Rồi sự ngu dốt của thầy không dừng ở đó. Sợ rằng mình dạy học trò sai, người thầy tìm tòi, lục lại kiến thức. Nhưng nực cười làm sao! Người thầy không tìm đến sách vở hay bất kỳ nguồn tài liệu nào hoặc những người có nhận thức cao và hiểu biết rộng. Ngược lại, người thầy ở đây tìm đến linh thiêng và các lực lượng siêu phàm để xin giúp đỡ. Và cuối cùng, cái dốt dạy cái dốt sẽ trở thành cái dốt hơn. Thầy dốt, thổ công cũng dốt theo. Đã làm tình huống truyện thêm phong phú hơn bao giờ hết.
Nhờ thổ công, mà thầy có niềm tin và những gì mình đã dạy và đã rất đắc ý. Kêu lũ trẻ đọc bài thật to. Vì vừa sợ thầy vừa nhỏ tuổi nên những đứa trẻ ra sức gân cổ lên đọc. Cái dốt ở đây không chỉ được biểu hiện qua hình ảnh mà đã được biến tấu thành âm thanh. Và chính âm thanh đó đã đưa người thầy vào một tình huống éo le tiếp theo, một khung cảnh đối diện với người chủ nhà. Chủ nhà nghe thầy dạy con khác lạ, nên đã chất vấn người thầy. Lúc này, người thầy rơi vào tình huống tiến thoái lưỡng nan nhưng không muốn để mọi người biết là mình ngu dốt và không hiểu gì. Vì vậy, đã giải thích một cách vòng vo, chống chế bằng những câu từ vô nghĩa.
Với ý nghĩa sâu xa ở trong câu truyện, tiếng cười của truyện mang một ý nghĩa phê phán và giáo dục. Phê phán những con người đã dốt mà không chịu vươn mình ra để học tập những điều vốn quý ở bên ngoài. Thay vào đó, họ tự bao bọc bản thân trong tình trạng tù túng và giấu dốt của mình. Giáo dục con người dốt không phải là điều đáng xấu hổ, mà điều đáng xấu hổ ở đây là giấu đi cái dốt của bản thân. Với nghệ thuật đặc sắc, tác giả đã tạo nên tiếng cười đậm chất dân gian và tiếng cười hóm hỉnh nhưng lại mang tính nhân văn cao.
